Rumija i krst Sv. Vladimira
RUMIJA i KRST SV. VLADIMIRA
Nekada sveta planina, između mora i Skadarskog jezera, bila je zajedno sa krstom okosnica kulta Svetog Vladimira. Vjekovima su pripadnici sve tri konfesije zajedno hodočastili i iznosili drveni krst na vrh Rumije. To je poremećeno uzurpacijom i postavljanjem limene crkve na vrh planine, od strane Crkve Srbije (SPC) tokom tajne crkveno-vojne operacije, jula 2005. godine.
Krst Svetog Vladimira kod porodice Andrović
Vladimirov krst i porodica Andrović – I nakon hiljadu godina čuvao se običaj, da se na najjužnijoj crnogorskoj planini Rumiji, na Duhove ili Trojčin dan, odvija procesija, đe lokalno stanovništvo po utvrđenom ritualu iznosi na najveći vrh Rumije najstariju crnogorsku relikviju – krst sv. Vladimira.
Kako je Vladimirov krst postao vlasništvo porodice Andrović postoje različita narodna kazivanja, jer nema pisanih izvora o tome.
Po jednom od tih kazivanja, u Veljim Mikulićima porodica Rađen čuvala je krst do kneza (plemenskog) i barjaktara Ivana. Sjećanje na ovu kneževsku porodicu čuva naziv brda (Rađen) koji se nalazi iznad samih Veljih Mikulića. Po predanju koje pamti i porodica Andrović, Ivan Rađen je imao tri kćeri, pa se jedna udala u Androviće i kao miraz ponijela Vladimirov krst, druga je odnijela barjak u porodicu koja se nakon toga prozvala Barjktarevići, a za treću se priča da je kao miraz dobila sedam ublova (takav toponim i danas postoji na Rumiji).
Odlazak Vladimirovog krsta u Mrkojeviće za Krajinjane je značio veliki gubitak, pa su više puta pokušali da ga nasilno otmu, kada su zapodijevane krvave borbe. Mrkojevići dok su jos bili pravoslavne vjere poslali su krst u Mletke da se okuje zlatom. Međutim, posao je obavljen sa velikim zakašnjenjem, pa je zbog velikih troškova umjesto zlatom obložen srebrom. Vidjeći da treba dati mnogo novaca za opravku krsta, Krajinjani su odbili da ista plate pod izgovorom da su promijenili vjeru. Troškove je platio pravoslavni živalj Mrkojevića i Mikulića, koji su kasnije gotovo svi prešli u islam. Time su Mrkojevići postali suvlasnici krsta, dok su Krajinjani izgubili to pravo.
Krst sa kojim je po legendi pogubljen Knez Vladimir detaljno je opisao Pavle Rovinski. Riječ je o procesnom krstu 45 cm visine i 38 cm poprijeko, a širina krajeva 2,5 cm. Krst je drveni, spolja okovan tankom metalnom pozlatom koja je vjerovatno naknadno urađena. Na četiri kraja krsta urađeni su portreti četvorice evanđelista.
Na debljem dijelu okolo su utisnuta latinska slova: FOIO FOIO.
Zbog specifičnih uslova čuvanja, krst Svetog Vladimira do skoro nije bio predmet naučne obrade. U nedavno objavljenoj stručnoj analizi dokazano je da se ovaj sakralni predmet samo uslovno može nazvati krstom Svetog Vladimira, s obzirom da je u pitanju krst sa gotičkim arhaičnim ikonografskim programom, koji se datira iz prve polovine XVI stoljeća.
“Ljetopis popa Dukljanina predstavlja samo dio opsežne hronike o Kraljevstvu Slovena. I kao takav služi kao izvor za neke istorijske podatke. Zahvaljujući Ljetopisu imamo sačuvanu jednu od najljepših legendi o tragičnoj ljubavi i vjeri, legendu o Vladimiru i Kosari. I ta legenda je bila predmet manipulacija, zloupotreba. Oni koji su zabranjivali kult sv. Vladimira, smatrali ga drugorazrednim, naknadno su se śetili da ga posvoje, izvršili su desant na svetu planinu Rumiju i limenom skalamerijom, silom na sramotu, oskrnavili osnovno značenje i poruku kulta.”
“Sve dok mitropolit SPC g. Amfilohije nije helikopterom Vojske SCG na vrh Rumije spustio simboličnu limenu crkvicu i tako uništio vjekovni trokonfesionalni obred iznošenja Krsta Sv. Vladimira na tu „svetu planinu”, muslimanski živalj iz podrumijskog plemena Mrkojevići predvodio je tu opštenarodnu multikonfesionalnu manifestaciju, čuvajući kao najveću zalogu ljudskosti i međuvjerskog suživota upravo taj legendarni Krst, pod kojim je, kako se vjeruje, pogubljen Vladimir u Prespi 1016. godine. Od te agresivne vojno-konfesionalne uzurpacije vrha Rumije, u tradicionalnoj narodnoj procesiji sada više nema ni Muslimana, ni Albanaca, ni trokonfesionalnih Crnogoraca; razumije se – ni privrženika Crnogorske pravoslavne crkve. Objekat na vrhu Rumije je odlukom Vlade Crne Gore proglašen za nelegalnu građevinu i naložena je njegovo dislociranje, ali ta odluka ni poslije jedne decenije nije realizovana.”
Sreten Perović
“Međutim, postojeće stanje, kao i srednjovjekovne gravure i dokumenti koji se odnose na barsko područje uopšte ne ukazuju na postojanje crkve na Rumiji, već se na njenom vrhu nalazi velika gomila kamena, u narodu zvana mogila, koja predstavlja svojevrsni spomenik (tumul) iz antičkog vremena. Takvi tumuli su brojni i susrijeću se duž Crnogorskog primorja i u basenu Skadarskog jezera, a uglavnom se nalaze na uzvišenjima. Ispod tih mogila nalaze se grobovi, mada iz etnografskih zapisa nastalih krajem XIX i početkom XX vijeka zaključujemo da narod nije znao čemu su služile i kome su bile posvećene, niti kakvu su imale primjenu. Izuzetak od navedenih tumula predstavljaju oni đe je došlo do prožimanja dviju civilizacija (paganske i hrišćanske). Jedan je na lokalitetu Velja Mogila iznad naselja Šušanj, nadomak Bara, kada katolički sveštenik na Spasovdan vrši bogosluženje na grobnoj konstrukciji od naslaganog kamenja, a drugi je tumul na vrhu Rumije prema kojem kreće litija koju predvodi pravoslavni sveštenik na Trojičindan, uz prisustvo pravoslavaca, katolika i muslimana. Trojičindan ili Duhovi je crkveni praznik kojim se moli i proslavlja blagostanje.
Može se pretpostaviti da je Vladimirov krst, poslije smrti Kneza Vladimira, pridružen već ranije uspostavljenom običaju, čim se dodatno odavala pošta vladaru koji je narodu donio mir i blagostanje, a što je inače zapisano u Vladimirovom životopisu.”
Ivan Jovović